Suýt hay xuýt, suýt chết hay xuýt chết, suýt ngã hay xuýt ngã?

Thứ ba - 08/07/2025 03:18

Suýt chết hay xuýt chết, suýt ngã hay xuýt ngã, khi nào viết suýt hay xuýt? Đây là vấn đề còn gây tranh cãi rất nhiều. Cùng Nghệ ngữ tìm hiểu chi tiết ngay sau đây!

1. Suýt và xuýt khác nhau không?

Để trả lời câu hỏi này, Nghệ ngữ đã tra cứu nhiều từ điển và thấy rằng:

Suýt:

Từ điển mở - Hồ Ngọc Đức ghi nhận với nghĩa "chỉ còn một thời gian rất ngắn nữa sẽ xảy ra". Ví dụ: Ngọn đèn dầu tây suýt tắt
Đại Từ điển Tiếng Việt ghi nhận với nghĩa "chỉ một chút nữa là đã xảy ra (thường là điều không hay). Ví dụ: trượt chân suýt ngã, suýt rơi vỡ cốc.
Từ điển - Nguyễn Lân ghi nhận với nghĩa "chỉ còn một thời gian rất ngắn nữa sẽ xảy ra".

Xuýt:

Từ điển - Lê Văn Đức ghi nhận với 3 nghĩa "tiếng mím miệng xịt hơi với ý xui-giục" (xuýt chó cắn người), "Gần, thiếu chút nữa" (Xuýt chết; xuýt bị xe đụng), "nhận diện, mạo nhận" (ăn xuýt, nhận xuýt, đòi nợ xuýt).
Đại Từ điển Tiếng Việt ghi nhận với nghĩa "Xúi bẩy người khác làm điều không tốt"(xuýt trẻ em đánh nhau); "mạo nhận, ngộ nhận" (nhận xuýt, đòi nợ xuýt), như "suýt" (xuýt nữa thì ngã).
Từ điển - Nguyễn Lân ghi nhận với các nghĩa "nói thứ nước luộc thịt (nước xuýt gà; Chan cơm với nước xuýt); "nói đòi nợ người không nợ mình" (hắn đòi nợ xuýt thì tội gì mà trả); "tăng lên" (có ít xuýt ra nhiều); "huýt sáo bằng mồm để ra lệnh cho chó" (xuýt chó đuổi chuột).

Chúng tôi cũng tra cứu thêm từ điển tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học và thấy ở đây đề cập "xuýt" có thêm một nghĩa như "suýt" và đây là từ cũ.

Hoặc Từ điển của Viện Hán Nôm bổ sung rằng "xuýt" vốn có Nôm tự là 啜, được dùng trong các từ như xuýt xoa, xuýt nữa, xuýt chết, xuýt xoát. Từ điển của học giả Trần Văn Kiệm cũng đề cập tương tự.

Như vậy, về mặt từ gốc thì "xuýt là" đúng chuẩn. Tuy nhiên, ngôn ngữ là thứ "sống", nghĩa là nó luôn được thay đổi theo thời gian. Những từ trước đây không dùng, ít dùng, hoặc thậm chí sai, nếu bây giờ được cộng đồng dùng nhiều thì ngày càng trở nên thân quen, và trở thành chuẩn mới. Vì thế, viết "suýt" trong suýt chết, suýt ngã hiện tại sẽ phù hợp hơn.

2. Suýt chết hay xuýt chết, suýt ngã hay xuýt ngã?

Theo giải thích ở trên, chúng ta biết rằng từ cũ là xuýt chết, xuýt ngã. Tuy nhiên, ngày nay chúng ta thường dùng thành xuýt chết, suýt ngã. Và theo chúng tôi đây là cách dùng từ phù hợp.

Suýt chết: chỉ còn thiếu chút nữa là chết
Suýt ngã: chỉ còn thiếu chút nữa là ngã

Trên báo chí, chúng ta sẽ thấy cách viết này phổ biến, ví dụ:

Tổng thống Iran kể Israel suýt giết chết ông
Lê Lợi Thư Đình, tác giả truyện tranh suýt trở thành nữ tu
Kỳ diệu voi dùng vòi cứu nai suýt chết đuối

Kết lại, dù từ cũ, từ gốc là "xuýt", nhưng ngày nay chúng ta nên viết là "suýt" trong suýt chết, suýt ngã, suýt nữa thì... Nếu còn thắc mắc bạn hãy xem thêm ở chuyên mục Hỏi đáp tiếng Nghệ nha!

Tags: hỏi đáp tiếng nghệ