Khi nào dùng lên hay nên? Bảng phân biệt chi tiết từng ngữ cảnh
Lên hay nên là cặp từ gây nhầm lẫn bậc nhất. Dù từ điển tiếng Việt có ghi rõ nghĩa nhưng việc viết/nói còn gây nhiều tranh cãi. Bài viết sau chúng tôi sẽ hướng dẫn chi tiết từng trường hợp nhé!
1. Lên hay nên là gì?
Để biết khi nào dùng lên hay nên thì chúng ta cần hiểu rõ nghĩa từng từ này. Cụ thể hơn, theo từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê thì.
Nên:
Có thể là động từ hoặc quan hệ từ với khá nhiều nghĩa. Tuy nhiên, có hai nghĩa quan trọng nhất là:
-
Tạo tác: nên người, có chí thì nên, nên ông nên bà, trở nên ngoan ngoãn, làm nên sự nghiệp...
-
Dùng trước một động từ khác, với ý khuyên nhủ rằng nếu làm thì tốt hơn: nên ngủ sớm, nên chăn học, việc đó không nên làm...
-
Với tư cách là quan hệ từ, nên thường dùng chỉ nguyên nhân - kết quả: Trời mưa to nên không đi học
Lên:
Có thể là động từ hoặc phó từ.
-
Lên là động từ chỉ sự di chuyển hướng về phía cao hơn, đằng trước hoặc phát triển về số lượng: lên núi, lên lớp, llên hàng đầu, lên nhọt...
-
Lên thường được kết hợp với các động từ có hàm nghĩa hướng về phía cao hơn: Dâng lên, ngửng lên, lóe lên... hoặc kết hợp với các danh từ chỉ vị trí cao như lên bờ, lên nhà trên, lên ngọn cây, lên xe...
-
Là phó từ, lên biểu thị ý thúc giục hoặc động viên: Cố lên, ăn nhanh lên còn đi học...
Lưu ý:
-
Nên: Dùng để thể hiện một hành động không cụ thể: Viết nên trang sử hào hùng, lèm nên lịch sử...
-
Lên: Dùng để thể hiện hành động cụ thể, thấy được: Có chàng trai viết lên cây, thầy viết lên bảng...
>>>Đọc thêm: Làm lốt hay nốt, xin lốt hay nốt đúng chính tả?
2. Bảng phân biệt nên hay lên chi tiết
Để bạn đọc dễ phân biệt lên hay nên, chuyên mục tiếng Nghệ của tôi đã tổng hợp thành bảng sau.
Thắc mắc |
Cách viết đúng |
lên người hay nên người |
nên người |
lên làm hay nên làm |
nên làm |
hình thành nên hay lên |
hình thành nên |
khi nào dùng nên hay lên |
tùy ngữ cảnh |
lên hồn hay nên hồn |
nên hồn |
lên thơ hay nên thơ |
nên thơ |
không nói nên lời |
|
thốt lên hay thốt nên |
thốt lên |
lên duyên hay nên duyên |
nên duyên |
tạo lên hay nên |
tạo nện |
lên tội hay nên tội |
nên tội |
lên nhà hay nên nhà |
lên nhà |
xây dựng lên hay xây dựng nên |
xây dựng nên |
làm nên hay làm lên |
làm nên |
làm lên lịch sử hay làm nên lịch sử |
làm nên lịch sử |
đi lên hay đi nên |
đi lên |
dạy dỗ lên người hay nên người |
dạy dỗ nên người |
Như vậy, lên hay nên còn tùy ngữ cảnh mà dùng. Ở bảng trên chúng tôi đã tổng hợp rõ từng trường hợp, nếu còn thắc mắc bạn hãy nhắn tin qua Facebook tiếng Nghệ Tĩnh nha!
Viết bởi Nghengu.vn
Ý kiến bạn đọc
Đăng ký thành viên
Bài viết xem nhiều
-
Xêm xêm là gì? Viết xêm xêm hay sêm sêm mới đúng chính tả?
-
Bán đắt hay đắc đúng chính tả? Cách phân biệt đắt hay đắc
-
Nghĩ hay nghỉ? Cách phân biệt nghĩ hay nghỉ chi tiết
-
Giòn giã hay ròn rã hay dòn dã viết đúng chính tả tiếng Việt?
-
Sức thuốc hay xức thuốc đúng? Phân biệt sức hay xức
-
Chạy sô hay chạy xô đúng chính tả? Phân biệt sô hay xô
-
Gáng hay ráng? Gáng lên hay ráng lên? Ráng sức hay gáng sức?
-
Cập nhật giá thuê xe 4 chỗ tại Vinh (Nghệ An) mới nhất
-
Tỉ mỉ hay tỷ mỷ đúng? Nên viết i ngắn hay y dài hay hơn?
-
Top 7 địa chỉ cho thuê xe máy ở TP Vinh (Nghệ An) tốt nhất
-
Top 5+ địa chỉ thuê xe máy ở Hà Tĩnh tốt và có giá rẻ nhất