Khi nào dùng lên hay nên? Bảng phân biệt chi tiết từng ngữ cảnh
Lên hay nên là cặp từ gây nhầm lẫn bậc nhất. Dù từ điển tiếng Việt có ghi rõ nghĩa nhưng việc viết/nói còn gây nhiều tranh cãi. Bài viết sau chúng tôi sẽ hướng dẫn chi tiết từng trường hợp nhé!

1. Lên hay nên là gì?
Để biết khi nào dùng lên hay nên thì chúng ta cần hiểu rõ nghĩa từng từ này. Cụ thể hơn, theo từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê thì.
Nên:
Có thể là động từ hoặc quan hệ từ với khá nhiều nghĩa. Tuy nhiên, có hai nghĩa quan trọng nhất là:
-
Tạo tác: nên người, có chí thì nên, nên ông nên bà, trở nên ngoan ngoãn, làm nên sự nghiệp...
-
Dùng trước một động từ khác, với ý khuyên nhủ rằng nếu làm thì tốt hơn: nên ngủ sớm, nên chăn học, việc đó không nên làm...
-
Với tư cách là quan hệ từ, nên thường dùng chỉ nguyên nhân - kết quả: Trời mưa to nên không đi học
Lên:
Có thể là động từ hoặc phó từ.
-
Lên là động từ chỉ sự di chuyển hướng về phía cao hơn, đằng trước hoặc phát triển về số lượng: lên núi, lên lớp, llên hàng đầu, lên nhọt...
-
Lên thường được kết hợp với các động từ có hàm nghĩa hướng về phía cao hơn: Dâng lên, ngửng lên, lóe lên... hoặc kết hợp với các danh từ chỉ vị trí cao như lên bờ, lên nhà trên, lên ngọn cây, lên xe...
-
Là phó từ, lên biểu thị ý thúc giục hoặc động viên: Cố lên, ăn nhanh lên còn đi học...
Lưu ý:
-
Nên: Dùng để thể hiện một hành động không cụ thể: Viết nên trang sử hào hùng, lèm nên lịch sử...
-
Lên: Dùng để thể hiện hành động cụ thể, thấy được: Có chàng trai viết lên cây, thầy viết lên bảng...
>>>Đọc thêm:
-
Nách hay lách? Cửa lách hay cửa nách? Nách luật hay lách luật?
-
Nắm được hay lắm được? Nắm bắt hay lắm bắt? Phân biệt nắm & lắm
2. Bảng phân biệt nên hay lên chi tiết

Để bạn đọc dễ phân biệt lên hay nên, chuyên mục tiếng Nghệ của tôi đã tổng hợp thành bảng sau.
Thắc mắc |
Cách viết đúng |
lên người hay nên người |
nên người |
lên làm hay nên làm |
nên làm |
hình thành nên hay lên |
hình thành nên |
khi nào dùng nên hay lên |
tùy ngữ cảnh |
lên hồn hay nên hồn |
nên hồn |
lên thơ hay nên thơ |
nên thơ |
không nói nên lời |
|
thốt lên hay thốt nên |
thốt lên |
lên duyên hay nên duyên |
nên duyên |
tạo nện |
|
lên tội hay nên tội |
nên tội |
lên nhà hay nên nhà |
lên nhà |
xây dựng lên hay xây dựng nên |
xây dựng nên |
làm nên hay làm lên |
làm nên |
làm lên lịch sử hay làm nên lịch sử |
làm nên lịch sử |
đi lên hay đi nên |
đi lên |
dạy dỗ lên người hay nên người |
dạy dỗ nên người |
Như vậy, lên hay nên còn tùy ngữ cảnh mà dùng. Ở bảng trên chúng tôi đã tổng hợp rõ từng trường hợp, nếu còn thắc mắc bạn hãy nhắn tin qua Facebook tiếng Nghệ Tĩnh nha!
Viết bởi Nghengu.vn
Ý kiến bạn đọc
Đăng ký thành viên
Bài viết xem nhiều
-
Viết cởi chuồng hay cởi truồng, trần chuồng hay trần truồng?
-
Thiệt hay thiệc? Thiệt thòi hay thiệc thòi? Nói thiệt hay nói thiệc?
-
Viết ỷ lại hay ỷ nại đúng? Cách phân biệt nại hay lại?
-
Viết vuột mất hay vụt mất đúng? Nên dùng từ nào phù hợp?
-
Diễu hành hay diễn hành? Diễu binh hay diễn binh đúng chính tả?
-
Thành ngữ ướt như chuột lột hay ướt như chuột lội mới đúng?
-
Sáp lại gần hay xáp lại gần? Phân biệt sáp hay xáp chi tiết
-
Khụy gối hay khuỵu gối? Khụy xuống hay khuỵu xuống?
-
Đều như vắt tranh hay vắt chanh hay vách tranh mới đúng?
-
Rải hay dải? Rải chiếu hay dải chiếu? Rải thảm hay dải thảm?
-
Viết ganh tị hay ganh tỵ? Khi nào viết tị hay tỵ?