Từ điển ca dao tục ngữ Nghệ Tĩnh (vần E, Ê, G)

Thứ sáu - 30/04/2021 14:01

Khi tìm hiểu về từ điển ca dao tục ngữ bằng tiếng Nghệ chúng tôi nhận thấy có rất nhiều câu thú vị, quý giá và cần được phổ biển rộng hơn. Ở phần tiếp theo này chúng tôi đã sưu tầm và tổng hợp những câu ca dao tục ngữ xứ Nghệ viết bằng tiếng Nghệ như thế.

TU DIEN CA DAO TUC NGU XU NGHE min — Tiếng Nghệ giàu và đẹp. *Ảnh*: **Quỳnh**

Từ điển ca dao tục ngữ xứ Nghệ vần E

1. Ẻ cả đòn

Chỉ loại người quá lười biếng, lười đến mức buồn ỉa không đi, cứt són ra cả ghế.

2. Ẻ dài rọt

Mắc phải chứng ỉa chảy quá nhiều, quá lâu do ăn uống không hợp vệ sinh.

3. Ẻ dầm rưng khen tốt kít

Làm những việc không ra gì lại còn chống chế, bào chữa, nói tốt cho việc làm xấu đó.

4. Éc trửa đàng quàng vô cổ

Hấp tấp, dại dột, khi không rước vạ vào thân.

Xem thêm: Cấy đồ quẹt khu là chi

Từ điển ca dao tục ngữ tiếng Nghệ vần Ê, G

1. Ếch tháng ba, ga tháng tám

Kinh nghiệm dân gian cho hay tháng ba là mùa sinh sản của ếch nên ếch rất béo. Tương tự, tháng tám là lúc thu mùa vào dịp mưa gió, lúa rụng rơi nhiều, gà tha hồ ăn nên rất béo.

2. Ga chê ló chó chê kít

Gà mà chê lúa, chó mà chê cứt người, ấy là những hiện tượng bất thường, dấu hiệu của ốm đau, bệnh tật.

3. Ga cỏ trỏ mỏ về rừng

Gốc gác ở đâu thì hướng về, quay về nơi đó. Nuôi con nuôi phức tạp lắm anh ạ, biết đâu gà cỏ trỏ mỏ về rừng.

4. Ga mô no ló chó mô no cơm

Trong điều kiện lương thực chưa đủ cho người, thì không thể có thức ăn cho gà và chó ăn no được.

5. Ga Trảo Nha gáy tiếng hay trự. Chó Văn Cử sủa tiếng hư ăn

Trảo Nha là tên một làng cổ thuộc thị trấn Nghèn, Văn Cử tên một làng thuộc xã Xuân Lộc. Cả hai địa danh trên đều thuộc huyện Can Lộc, Hà Tĩnh. Trảo Nha vẫn nổi tiếng từ xưa về truyền thống học vấn, có nhiều người đậu đạt cao, trong đó nổi tiếng nhất là họ Ngô trải mười tám đời quận công. Văn Cử là một làng nghèo, đồng chua nước mặn, dân tình xác xơ, người không đủ ăn, gia súc lại càng đói). Câu này hàm ý: nơi hay chữ thì đến con gà cũng gáy ra chữ, nơi đói nghèo tiếng sủa con chó cũng nghe như tiếng đòi ăn.

6. Gái bén hơi trai như rau khoai bén hơi đạm

Chỉ quan hệ tình cảm nam nữ. Khi đã có tình cảm, đã quen hơi bén tiếng với người con trai thì thể chất người con gái cũng trở nên đầy đặn hơn.

7. Gái có nhôông như gôông mang cổ. Trai có vợ như nhợ buộc chin

Đàn ông hay phụ nữ khi đã có gia đình thì bị ràng buộc, không còn được tự do như lúc còn độc thân. Đặc biệt, trong xã hội phong kiến, người phụ nữ khi lấy chồng coi như bị cầm tù chung thân.

8. Gái goá là vạ miệng trai

Gái goá chồng thường bị mang tai tiếng vì miệng lưỡi bọn đàn ông.

9. Gái ở cự, trai ngự nóc nhà

Ở cữ: người phụ nữ mang thai trong giai đoạn đầu, rất dễ bị sa sẩy, cho nên phải hết sức kiêng cữ; ngự nóc nhà: cưỡi lên nóc nhà, đang lơp nhà). Đàn bà trong thời gian mới mang thai, đàn ông trong tư thế đang ngồi trên nóc nhà để lơp nhà, đều là những tình thế cực kỳ nguy hiểm, nếu không cẩn thận dễ bị tai nạn, thậm chí mất mạng. Phải cẩn thận con ạ, có thai lần đầu con phải nhớ câu tục ngữ “gái ở cữ, trai ngự nóc nhà”.

10. Gái Tràng Lưu, sưu làng Mật

Tràng Lưu nay là xã Trường Lộc; làng Mật (Mật thôn, Mật Thiết) nay thuộc xã Kim Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh. Xưa nay, hai làng này vốn có tiếng là văn vật. Làng Tràng Lưu có dòng họ Nguyễn Huy vốn nổi tiếng có nhiều danh nhân như: Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Huy Hổ... xưa kia có nghề dệt vải, con gái ở đây xinh đẹp và có lối hát phường vải nổi tiếng một thời. Làng Mật Thiết vốn là đất trù phú, nên sưu thuế ở đây cũng phải nạp cao hơn các nơi khác.

11. Gan đâu dám đánh con voi một ngà

Voi một ngà là loại voi sống một mình, khoẻ và hung hãn, đữ tợn) Không thể đọ sức cùng những kẻ hung bạo, dữ tợn.

12. Gan kẻ Sọt, rọt kẻ Sừng

Kẻ Sọt: xã Trung Thành, kẻ Sừng: xã Lăng Thành, Yên Thành. Chỉ sự kiệm ước đến keo kiệt.

13. Gan thỏ đòi mó dái ngựa

Gan thỏ: nhát như thỏ; mó dái ngừa: ngựa vơn hay đá, nếu kích vào chỗ hiểm thì nó đá rất dữ. Nhát gan mà lại dám làm những chuyện động .trời, làm những việc mạo hiểm. Chú mi (mày) gan thỏ mà đòi mó dái ngựa hay sao?

14. Gan trời phổi mọi

Chỉ cuộc sống vương giả, không thiếu thứ gì. Nó thì còn thiếu gan trời phổi mọi chi nữa?

15. Gạo giỗ đổ lộn gạo tốt

Đánh đồng mọi giá trị xoá nhòa mọi ranh giới nhằm thực hiện một mục đích xấu nào đấy. Đừng có mần cái việc gạo giỗ đổ lộn gạo tốt mà người ta cười cho.

16. Gạo lưng chum dệ bớt

Cái gì đã mất dấu, mất niêm phong thì khó an toàn

17. Ghin tre che một phía

Do thân quen nên có thể được sự giúp đỡ của người có vai vế. May mà mần láng giềng bác, ghin tre che một phía, nhà cháu được nhờ bác nhiều.

18. Giả chết bắt quạ, giả mù coi l...

Chỉ hạng người sống giả dối, giả ngây giả dại nhưng thực ra rất tinh khôn. Hắn không đần mô, hắn giả chết bắt quạ, giả mù coi l... thì có.

19. Giàu cha giàu mẹ được phần. Giàu anh giàu chị ai mần nấy ăn

Cha mẹ giàu có thì con cái ai cũng được hưởng, nhưng anh em giàu có thì của ai người ấy giữ. Dù là ruột thịt nhưng không thể trông cậy vào sự giúp đỡ của nhau như khi còn ở chung một nhà.

20. Giàu chi giàu ló giàu tiền. Giàu bạc giàu ác, nhân duyên không giàu

Phải sống có đạo đức, giữ phẩm hạnh thì nhân duyên, phúc phận mới tốt đẹp được; giàu có mà bạc ác thì thì cũng không thể bền được.

22. Giàu có số, đừng cố mần chi

Cái gì cũng do số phận định trước, con người không cưỡng lại được. Giàu có số, mi (mày) đừng cố bươn chải mần chi cho nhọc xác.

23. Giàu con nít béo lợn con

Không bền, nhanh lên nhanh xuống, phát nhanh thì tàn nhanh. Giàu chi nó mà giàu, giàu con nít béo lợn con được mấy lăm hơi .

24. Giàu mà ngốc nghếch ngu si. Đói mà biết cụ biết dì còn hơn

Nghèo đói mà giàu tình nghĩa thì hơn giàu có mà ngu dốt.

25. Giàu vì rọng, không ai giàu vì bờ

Ở đời ăn thua là cái thực chất, cái đích cuối cùng mà mình đạt được.

26. Giêng trúc lục tiêu

Kinh nghiệm trồng cây: tháng giêng trồng tre, trúc; tháng sáu thì trồng chuối.

27. Gió bấc leo heo mật trèo lên ngọn

Gió bấc về, phần ngọn của mía mới ngọt. Chặt mía đưa đi bán được rồi con ạ, gió bấc leo heo mật trèo lên ngọn.

28. Gió mát trăng lu. Có anh hai vợ lưa khu với sườn

Sự khó nhọc vất vả của hạng đàn ông đa mang, đèo bòng nhiều vợ.

29. Giường lèo mà trải chiếu mây. Những người hai vợ như gây quào mình

Những kẻ đa thê thường gặp chuyện rắc rối, lục đục trong gia đình, khó giải quyết cho êm thấm, chẳng khác gì người luôn luôn nhặm nhọi trong mình, khó chịu.

30. Gộ chợ Mọ, bò chợ Si.

Chợ Mọ lắm gỗ tốt, chợ Si lắm bò tốt (hai chợ này đều thuộc Nghệ An).

31. Gởi đùm thì bớt, gởi lời thì thêm

Chỉ thói tham lam, đa sự của người đời: gửi vật chất thì bót xén; gửi nhắn điều gì thì thêm thắt cho lắm chuyện.

32. Gương bể khó hàn, chỉ đứt khó nối, người ngoan khó tìm

Những việc khó làm, những tình huống khó giải quyết.

Xem thêm: Từ điển ca dao tục ngữ Nghệ Tĩnh vần D, Đ

Tác giả: SƯU TẦM

Nguồn tin: Ca dao tục ngữ

Tags: từ điển ca dao tục ngữ Nghệ Tĩnh