Về từ "chắc" trong ngôn ngữ xứ Nghệ

1. Từ "chắc" dùng với hoa màu, lương thực, cây cối

    - Được mùa lạc:  Lạc năm ni nhiều cổ mà rất chắc.
    - Được mùa đậu: Độ trấy rành sây mà chắc.
    - Được mùa lúa:  Ló lổ đều mà rành chắc.
    - Đi chặt củi về khoe: Bựa ni đi được gánh củi rành chắc.
    - Ruộng mía cây to và mẫy: Cả rọng nhìn cơn mô cụng chắc.
    - Chọn tre cứng làm nhà: Trọn tre đực cho chắc.
    - Chọn tre làm đòn xóc đòn gánh: Trọn tre đặc cho dẻo mà chắc.
    - Chọn tre, nứa, giang làm lạt: Đừng trọn cơn tra chắc quá dệ gạy.
 

2. Từ "chắc" sử dụng cho số ít

    - Làm việc một mình: Mần một chắc.
    - Ngủ một mình: Ngủ một chắc.
    - Ăn một mình: Ăn một chắc. 
    - Đi một minh: Đi một chắc.
    - Một mình ngồi học: Hoọc một chắc. 
    - Chẳng phải một mình: Nỏ chắc chi choa. 
    - Cua đồng béo: Dam chắc. 
    - Cua biển béo (cua gạch):  Cua chắc. 
    - Một mình nhìn thấy:  Chắc choa chộ.  
    - Ngồi khác một mình: Khóc một chắc. 
    - Rặn đẻ:  Rặn một chắc. 

3. Từ "chắc" dùng cho số nhiều

    - Hai người vật nhau: Vật chắc.
    - Hai người đánh nhau: Đập chắc.
    - Hai người chửi nhau: Chưởi chắc.
    - Chồng vợ đánh nhau: Gấy nhôông đập chắc.
    - Vợ chồng chửi nhau: Gấy nhôông chưởi chắc.
    - Hàng xóm chửi nhau: Hai nhà chưởi chắc.
    - Hai nhóm đánh nhau: Hai bầy đập chắc.
    - Hai làng chửi nhau: Hai làng chưởi chắc.
    - Đi xem đánh nhau hoặc chửi nhau: Coi đập chắc - chưởi chắc.
    - Trâu bò húc nhau: Tru bò báng chắc.
    - Người thách thức : Mần chi chắc!
    - Người hăm dọa : Biết tay chắc!
    - Hôn nhau : Hun chắc. 
    - Cưới nhau: Cưới chắc. 
    - Thích nhau: Ưng chắc 
     - Hỏi nhau vấn đề gì đó: Hỏi chắc. 
     - Lừa nhau: Lừa chắc 
     - Giận nhau:  Giận chắc. 
     - Ly hôn: Bỏ chắc. 
     - Giống nhau: Như chắc.
     - Thích nhau: Ưng chắc 
     - Lừa nhau: Lừa chắc. 
     - Giống nhau: Như chắc.
     - Ăn cơm nguội no lâu: Mần đọi cơm nguội chắc bụng. 
     - Vợ chồng không hôn thú: Hai đứa nớ về ở với chắc. 
     - Nam, nữ dắt nhau vào chỗ kín, người ngoài kháo nhau: Đố bay hai đứa vô đó mần chi chắc? 
     - Mặc đồ đồng phục: Họ mặc dôống chắc. 
     - Giấu nhau: Dấu chắc. 
     - Dọa nhau: Dọa chắc. 
     - Trốn nhau: Trốn chắc. 
     - Rủ nhau: Rủ chắc. 
     - Đuổi nhau: Đòi chắc. 
     - Chết một người: Chết một chắc.  
     - Sợ nhau: Hại chắc. 
     - Phá nhau: Mần hại chắc.
     - Bắt ngồi giữa nắng:  Giam chắc trửa nắng. 
     - Đông người cùng hành động: Nỏ phải chắc choa. 
     - Gặp nhau:  Kháp chắc. 
     - Giúp nhàu: Giúp chắc. 
     - Dắt nhau đi: Dắc chắc. 
     - Dẫm đạp lên nhau: Đạp chắc. 

4. Một số trường hợp dùng từ "chắc" khác trong cuộc sống người Nghệ

    - Nam nữ tán tỉnh nhau: Cưa chắc
    - Hai người hoặc nhiều người ngủ với nhau: Ngủ với chắc
    - Nam nữ giao phối: Mần chắc, quắp chắc.
    - Trâu, bò giao phối: Rặp chắc.
    - Chó giao phối: Lẹo chắc.
    - Rắn giao phối: Tắn quấn chắc.
    - Gà chọi nhau:  Ga trọi chắc. 

>>> Xem thêm: Về từ "truột chạc", "mặt nạc đóm dày" trong tiếng Nghệ